Παρουσίαση Προγράμματος για την Πρόληψη της Βίας από τη νηπιαγωγό του Νηπιαγωγείου Κρηστώνης Δέσποινα Μουρατίδου σε νηπιαγωγούς! Φωτογραφικό υλικό

Ικανότητες ακρόασης που θα πρέπει να διαθέτει ο εκπαιδευτικός:

     1. Παθητική ακρόαση: Ο εκπαιδευτικός ακούει χωρίς να μιλάει, συνήθως επειδή έχει καταλάβει ότι το παιδί βρίσκεται σε δύσκολη συναισθηματική κατάσταση. Αυτό ενθαρρύνει το παιδί να συνεχίσει να μιλάει και του μεταφέρει ένα μήνυμα αποδοχής.

42. Ανταπόκριση κατανόησης: Ο εκπαιδευτικός ανταποκρίνεται με λεκτικές εκφράσεις του τύπου «Ναι», «Καταλαβαίνω», «Αχα» και με εκφράσεις του προσώπου που δείχνουν ότι προσέχει τι λέει το παιδί.

3  Παρότρυνση για να πει περισσότερα το παιδί: Ο εκπαιδευτικός κάνει σχόλια του τύπου, «Θα ήθελες να μου μιλήσεις γι’ αυτό;», «Πες μου περισσότερα γι’ αυτό», «Φαίνεσαι σαν να σε απασχολεί κάτι», τα οποία ενθαρρύνουν το παιδί να συνεχίσει να μιλάει ή να επεκταθεί σε αυτό που λέει. Μια τέτοια ανταπόκριση είναι σημαντική, γιατί δείχνει ότι ο εκπαιδευτικός ενδιαφέρεται γι αυτό που συμβαίνει χωρίς να το κρίνει.

 4. Ενεργητική ακρόαση: Πρόκειται για την πιο αποτελεσματική δεξιότητα ακρόασης. Ο εκπαιδευτικός δεν προσπαθεί να περάσει το δικό του μήνυμα, αλλά αντιθέτως καθρεφτίζει αυτό που λέει το παιδί. Δείχνει ενεργητικά ότι καταλαβαίνει ή ότι προσπαθεί να καταλάβει το μήνυμα με το να επαναδιατυπώνει με δικά του λόγια, ώστε να διορθωθούν και οι τυχόν παρανοήσεις.

Εκπαιδευτικό Πρόγραμμα με τίτλο: Δικτύωση Νηπιαγωγών 38ης Περιφέρειας με στόχο την ενεργή προληπτική αντίδραση απέναντι σε ζητήματα εκφοβισμού και βίας στο σχολείο.

Σκοπιμότητα

Η προσωπική και κοινωνική ανάπτυξη των νηπίων είναι ένα ζήτημα που απασχολεί τη νηπιαγωγό στην καθημερινότητά της καθώς γνωρίζει ότι η αφετηρία  πολλών δυσκολιών που ακολουθούν το παιδί στην ενήλικη ζωή του τοποθετείται στη νηπιακή ηλικία.  Ειδικότερα όσον αφορά στην εμφάνιση της βίας στο σχολείο, παρόλο που εντείνεται μεταξύ των ηλικιών 8– 15, εμφανίζεται και αν ναι  με ποια μορφή στο νηπιαγωγείο;  Υπάρχουν δυσκολίες ‘προάγγελοι΄ στα παιδιά, τα οποία θα εμπλακούν αργότερα και κατ’ επανάληψη είτε άμεσα είτε  έμμεσα σε περιστατικά βίαια στο δημοτικό, στο γυμνάσιο, στο λύκειο; Ως νηπιαγωγοί είμαστε  ενημερωμένες στο θέμα ή πιστεύουμε ότι πρόκειται για φαινόμενο που αφορά στα μεγαλύτερα ηλικιακά παιδιά; Υπάρχουν χαρακτηριστικά στη  συμπεριφορά των νηπίων που στο χρόνο μπορεί να τα θέσουν σε επικινδυνότητα είτε ως θύματα, είτε ως θύτες ή και τα δύο; Υπάρχουν παιδαγωγικές πρακτικές που δημιουργούν ένα πλαίσιο προσωπικής και συλλογικής ενδυνάμωσης των νηπίων απέναντι σε ζητήματα βίας και εκφοβισμού;  Υπάρχει υλικό στη βιβλιογραφία που μπορεί να αξιοποιηθεί στο νηπιαγωγείο ή να προσαρμοστεί για την ηλικιακή αυτή ομάδα μαθητών ή να δημιουργηθεί νέο; Ποια η ενημέρωση που έχουν οι γονείς σε ζητήματα βίας και σχολικού εκφοβισμού;

Περιγραφή του προγράμματος

Η συζήτηση όσον αφορά στη βία  βρίσκεται τον τελευταίο  καιρό στο προσκήνιο καθώς έχει πάρει διαστάσεις και πλήττει πολλές  κοινωνικές ομάδες, ιδιαίτερα όμως τα παιδιά και τους εφήβους.  Έρευνες στην Ελλάδα έχουν δείξει ότι το φαινόμενο της βίας και του εκφοβισμού αφορά τουλάχιστον ένα στα δέκα παιδιά σχολικής ηλικίας, με αποτέλεσμα σοβαρές επιπτώσεις στην ψυχοκοινωνική τους εξέλιξη και στις διαδικασίες της μάθησης, που εκφράζονται με διάφορους τρόπους.

Τα ερωτήματα πολλά και πρόθεσή μας να συμβάλλουμε στη σχετική συζήτηση μέσω του σχεδιασμού ενός εκπαιδευτικού προγράμματος δικτύωσης  νηπιαγωγών με  τίτλο: Εκπαιδευτικό Δίκτυο   Νηπιαγωγών ενεργής προληπτικής  αντίδρασης απέναντι σε ζητήματα εκφοβισμού και βίας στο σχολείο. Στο επίκεντρο του εκπαιδευτικού αυτού προγράμματος  δικτύωσης βρίσκεται η διερεύνηση των απόψεων των νηπιαγωγών της 38^ης Περιφέρειας στο ζήτημα, η ενημέρωση/επιμόρφωση, ο προβληματισμός, η πρόληψη μέσω του σχεδιασμού και της εφαρμογής δραστηριοτήτων καθώς και  η ανταλλαγή καλών πρακτικών.

Σκοποί και  στόχοι του προγράμματος

1.      Η βελτίωση των κοινωνικών σχέσεων των νηπίων στην τάξη

2.      Η βελτίωση της συνεργασίας γονέων –νηπιαγωγείου

3.      Η αξιοποίηση των δυνατοτήτων του Παρατηρητηρίου και της Τοπικής Ομάδας Υποστήριξης για την Πρόληψη της Σχολικής Βίας και του Εκφοβισμού

4.      Η ανταλλαγή καλών πρακτικών

5.      Ο αναστοχασμός των εμπλεκομένων στο πρόγραμμα και η ανταλλαγή και κοινοποίηση καλών πρακτικών

Συνεργαζόμενοι φορείς –πρόσωπα

Το εκπαιδευτικό πρόγραμμα  θα λειτουργήσει συμπληρωματικά και ενισχυτικά  των όσων γίνονται στο πλαίσιο του Αναλυτικού  Προγράμματος αναπτύσσοντας συνεργασία με το Παρατηρητήριο Πρόληψης της Σχολικής Βίας και του Εκφοβισμού που βρίσκεται υπό την εποπτεία του Υπουργείου Παιδείας και Θρησκευμάτων, με την Τοπική Ομάδα Υποστήριξης για την Πρόληψη της Σχολικής Βίας και του Εκφοβισμού, με το Τμήμα Κοινωνικής Αλληλεγγύης της Δ/νσης Δημόσιας Υγείας και Κοινωνικής Μέριμνας της Περιφερειακής Ενότητας Κιλκίς,  με ειδικούς, κ.ά. Η συμμετοχή των νηπιαγωγείων του νομού στο πρόγραμμα  είναι προαιρετική. Ο σχεδιασμός και ο συντονισμός του εκπαιδευτικού προγράμματος θα γίνει από τη Σχολική Σύμβουλο της 38^ης Περιφέρειας.

Διάρκεια και χρονοδιάγραμμα ανάπτυξης

Διάρκεια θα είναι 1 έτος.

Φάσεις εξέλιξης του προγράμματος

 Ιούλιος - Αύγουστος 2013

-Σχεδιασμός του περιεχομένου του προγράμματος

-Επικοινωνία –εύρεση συνεργατών

-Υποβολή αιτήματος έγκρισης του εκπαιδευτικού προγράμματος στο αρμόδιο Τμήμα του Υπουργείου Παιδείας και Θρησκευμάτων

Σεπτέμβριος –Οκτώβριος 2013

-Ενημέρωση Προϊσταμένων Νηπιαγωγείων νομού και γονέων και κηδεμόνων  για το πρόγραμμα / δηλώσεις συμμετοχής

-Δημιουργία και αποστολή  σχετικού ερωτηματολογίου στα νηπιαγωγεία του νομού

-Διοργάνωση Ημερίδας Νηπιαγωγών και Δασκάλων σε συνεργασία με τη Σύμβουλο της 1^ης Περιφέρειας και αντικείμενο την ενίσχυση των γνώσεων των συναδέλφων όσον αφορά στη βελτίωση του κοινωνικού κλίματος του σχολείου και των τάξεων, στην ενδυνάμωση των παιδιών σε σχέση με την προάσπιση των δικαιωμάτων τους, στους τρόπους υποστήριξης παιδιών που υπέστησαν ή προκάλεσαν βία.

-Συνάντηση συμμετεχόντων νηπιαγωγών για την προετοιμασία της εφαρμογής στις τάξεις.

-Δημιουργία ιστολογίου του εκπαιδευτικού προγράμματος

Νοέμβριος-Δεκέμβριος-Ιανουάριος –Φεβρουάριος-Μάρτιος-Απρίλιος

1.Δημιουργία portfolio της τάξης το οποίο θα περιλαμβάνει :

-Κοινωνιομετρικό πίνακα  της τάξης (που θα καταρτιστεί στην αρχή και στο τέλος του προγράμματος)

-Υλικό παρατήρησης (σημειώσεις και φωτογραφίες) κοινωνικοσυναισθηματικής εστίασης, που θα συλλεχτεί από τη νηπιαγωγό την ώρα των ελεύθερων δραστηριοτήτων των παιδιών. Στο επίκεντρο της παρατήρησης μπορεί να βρίσκονται παιδιά απομονωμένα, περιθωριοποιημένα, που γίνονται αντικείμενο πειραγμάτων, υποτίμησης, δέχονται παθητικά σπρωξίματα, κ.ά. εργαλείου αξιολόγησης κ.λπ.),  παιδιά που είναι αδικαιολόγητα οξύθυμα, υπερδραστήρια, που προκαλούν συνεχώς εντάσεις, που περιγελούν, σπρώχνουν, καταστρέφουν αντικείμενα, κ.ά. και των παιδιά ‘ουδέτεροι  παρατηρητές’.

-Καταγραφή περιστατικών/προβλημάτων ανησυχητικών με στόχο την αντιμετώπιση και τη μείωσή τους και ή δυνατό την εξάλειψή τους.

-Δείγματα δουλειάς των παιδιών, προκατασκευασμένες σχετικές φόρμες αυτοα-ξιολόγησης των παιδιών, κ.ά.)

2. Δραστηριότητες στην τάξη α. με την αξιοποίηση (και προσαρμογή όπου χρειαστεί)  εκπ/κού υλικού (αγωγής υγείας που υπάρχει  στο γραφείο σχολικών δραστηριοτήτων, κ.ά.). σε θέματα σχετικά β. με την αξιοποίηση μιας ενότητας δραστηριοτήτων προτεινόμενων από τη συντονίστρια του προγράμματος γ. με τη δημιουργία δραστηριοτήτων ή σχεδίων εργασίας που θα σχεδιαστούν από τη νηπιαγωγό και τα παιδιά.

3. Κύκλος βιωματικών σεμιναρίων για γονείς σε συνεργασία με το Τμήμα Κοινωνικής Αλληλεγγύης της Δ/νσης Δημόσιας Υγείας και Κοινωνικής Μέρμνας της Π.Ε. Κιλκίς.

Μάιος-Ιούνιος

1. Δημιουργία και αποστολή   ερωτηματολογίου αποτίμησης της συμμετοχής στο εκπαιδευτικό πρόγραμμα

2. Συλλογή, αποτίμηση των δεδομένων του προγράμματος

3. Κοινοποίηση των αποτελεσμάτων στην εκπαιδευτική κοινότητα (Ημερίδα παρουσίασης του προγράμματος, έκθεση του παραγόμενου υλικού, ανάρτηση υλικού στη σελίδα του Παρατηρητηρίου, κ.ά.).

Οικονομικά – Χρηματοδότηση Η υλοποίηση του προγράμματος θα γίνει χωρίς δαπάνη για το δημόσιο.

                                            

Η μεσολάβηση συνομηλίκων ή ομότιμοι μεσολαβητές

Τι είναι η μεσολάβηση: Είναι πρόγραμμα και διαδικασία, όπου μαθητές της ίδιας ηλικίας διευκολύνουν την επίλυση συγκρούσεων μεταξύ δύο ατόμων ή ομάδων. Η διαδικασία αυτή έχει αποδειχθεί αποτελεσματική στην αλλαγή του τρόπου πουοι μαθητές κατανοούν και επιλύουν τις συγκρούσεις στη ζωή τους. Μία μεσολάβηση δεν είναι δικαστήριο, αλλά μία εξεύρεση λύσης με τη βοήθεια ενός ουδέτερου προσώπου, το οποίο διευθύνει μία συζήτηση στην οποία τα δύο μέρη λαμβάνουν οικειοθελώς μέρος, και διεξάγεται βάσει κανόνων οι οποίοι είναι οι εξής: ο καθένας μπορεί να δικαιολογηθεί, σεβόμαστε τους διαφορετικούς, παραδεχόμαστε αυτά που έχουν ειπωθεί, αυτά που έχουν ακουστεί μένουν μέσα στην ομάδα, μιλάει ο καθένας για τον εαυτό του, σεβόμαστε ο ένας τον άλλο.
Το πλεονέκτημα της μεσολάβησης είναι ότι δεν υπάρχουν ηττημένοι και με την αποχή από την τιμωρία αποφεύγονται νέες συγκρούσεις. Οι μαθητές μαθαίνουν να αναζητούν περισσότερο τις ευθύνες στον εαυτό τους. Έτσι μπορούν να αυξάνουν την υπευθυνότητά τους. Οι εμπλεκόμενοι σε μια φιλονικία μπορούν να απευθύνονται από μόνοι τους στους μεσολαβητές ή να σταλούν από τους καθηγητές ή τους συμμαθητές τους ή να κληθούν από τους ίδιους τους μεσολαβητές. Η ίδια η μεσολάβηση λαμβάνει χώρα στο δωμάτιο των μεσολαβητών. Οι συνομήλικοι μεσολαβητές δεν «αποφασίζουν» αλλά εργάζονται προς μια αποδεκτή και από τις δύο μεριές λύση ώστε να αποφευχθούν περαιτέρω προβλήματα.
Τα είδη των προβλημάτων που αντιμετωπίζονται:
Φήμες και κουτσομπολιά, προβλήματα στις σχέσεις / παρενόχληση, φυλετικός ή κοινωνικός ρατσισμός, καβγάδες και τσακωμοί, βανδαλισμός, εκφοβισμός μέσα ή έξω από την τάξη. Πιο σοβαρά προβλήματα δεν προσφέρονται για τη διαδικασία της μεσολάβησης αλλά χρειάζεται εξωτερική παραπομπή . Αυτά είναι σεξουαλική κακοποίηση, απόπειρα αυτοκτονίας, χρήση ναρκωτικών, κατοχή όπλων και πιθανά δικαστικά θέματα.

Προϋποθέσεις για ένα πρόγραμμα μεσολάβησης: Να υπάρχουν καταρχάς εθελοντές μαθητές και η μέθοδος αυτή επίλυσης διαφορών να είναι αποδεκτή από όλους τους καθηγητές, το προσωπικό του σχολείου, τους γονείς και τους μαθητές. Να διατίθεται επίσης ο κατάλληλος χώρος και κάποια χρήματα. Οι μαθητές σχηματίζουν μια ομάδα, που διευκολύνεται από έναν ή δύο υπεύθυνους ενήλικες που τους συντονίζουν. Η ομάδα στοχεύει να διαφημίσει το πρόγραμμα μέσα στο σχολείο, να οργανώσει συναντήσεις προετοιμασίας και πρακτική για τις δεξιότητες της μεσολάβησης. Η ομάδα εξασφαλίζει επίσης τη δέσμευση και υποστήριξη από τη διοίκηση του σχολείου και τους εκπαιδευτικούς για την εφαρμογή του προγράμματος

Ο συντονιστής του προγράμματος: Είναι ο σύνδεσμος ανάμεσα στις βασικές ομάδες του σχολείου: την ηγετική ομάδα, το δεκαπενταμελές , τη διοίκηση , το σύλλογο γονέων κλπ. και αναλαμβάνει την επιλογή και εκπαίδευση των μεσολαβητών.

Η επιλογή των μεσολαβητών: Οι μεσολαβητές πρέπει να εκφράζουν τη διαφοροποίηση του σχολείου σε εθνικότητες, κοινωνικές ομάδες, συμπεριφορά, φύλα και ακαδημαϊκή επίδοση. Η διαδικασία επιλογής πρέπει να διαφημιστεί και να συμπεριλαμβάνει συστάσεις / παραπομπές από άλλους και αυτο-παραπομπές.

Προσόντα των μεσολαβητών: Αμεροληψία, υπομονή, εχεμύθεια να αναγνωρίζουν και να σέβονται τα συναισθήματα των άλλων, να είναι θετικοί, να ενθαρρύνουν, να προσέχουν τη γλώσσα του σώματος, να δείχνουν κατανόηση, να ακούν προσεκτικά και να μπορούν να επαναλάβουν αυτά που άκουσαν.

Αρχικά πρέπει να αναπτυχθεί ένα σύστημα «πρακτικών εμπειριών»
Οι σύμβουλοι μεσολαβητές πρέπει να εκπαιδευτούν και να παρακολουθούνται, αφού συχνά δεν έχουν την ωριμότητα και την εμπειρία στη διαχείριση συγκρούσεων και στις δεξιότητες. Πιθανές στρατηγικές συμπεριλαμβάνουν ασκήσεις ρόλων, μεθόδους επίλυσης προβλημάτων, παιδαγωγικά παιχνίδια κλπ.

Τι μαθαίνουν οι μεσολαβητές πρωτίστως με την εκπαίδευσή τους: Να ακούν με προσοχή, να επαναλαμβάνουν αυτά που ειπώθηκαν από τους άλλους, να αναγνωρίζουν τι πραγματικά έγινε στη φιλονικία και να γνωρίζουν τι δυνατότητες λύσης υπάρχουν, να αντιλαμβάνονται τα συναισθήματα τα οποία δεν μπορούν να εκφραστούν με λέξεις και την ακριβή λήξη μιας διευθέτησης.

Οι συνεδρίες μεσολάβησης:

Στοχεύουν: στο να απομακρυνθούμε από τις τακτικές αμοιβαίων κατηγοριών προς μια κοινά αποδεκτή λύση.
Οι μεσολαβητές: Δοκιμάζουν να φέρουν τις δύο πλευρές σ΄ ένα τραπέζι και να αποσοβήσουν την κλιμάκωση. Το σχολείο θέτει στη διάθεση των μεσολαβητών ένα χώρο γι΄ αυτό το σκοπό. Συναντιούνται με τους αντιπάλους και εξηγούν την όλη διαδικασία και τους κανόνες.
Οι αντίπαλοι: συστήνονται και ο καθένας με τη σειρά του λέει την ιστορία του στους μεσολαβητές και τα συναισθήματα του και αναγνωρίζει τη δική του ευθύνη για ό,τι συνέβη.

Οι μεσολαβητές: συνοψίζουν και καταγράφουν τα γεγονότα και τα συναισθήματα και των δυο αντιπάλων και αναγνωρίζουν τη δυσκολία στο χειρισμό συναισθημάτων. Ζητάνε και από τους δύο αντιπάλους αν έχουνσκεφτεί καθόλου λύσεις ή τους ζητάνε να «κατεβάσουν ιδέες» . («Καταιγισμός ιδεών»). Όλες οι λύσεις καταγράφονται χωρίς σχόλια και καταλήγουν σε αυτές στις οποίες συμφωνούν και οι δύο αντίπαλοι. Οι λύσεις πρέπει να είναι δίκαιες, να μην περιέχουν βία, να είναι πραγματοποιήσιμες, να είναι σαφείς, να έχουν σχέση με τη φιλονικία.

Οι αντίπαλοι: μετά τη συμφωνία, διαβάζουν το έντυπο, δίνουν τη συγκατάθεσή τους και υπογράφουν όλοι. Το έντυπο οι μεσολαβητές το εμπιστεύονται για φύλαξη σε κάποιον, στον οποίο μόνο δίνουν το κλειδί.
Οι μεσολαβητές: ευχαριστούν και τους δύο για τη συνεισφορά τους και που άφησαν τους μεσολαβητές να τους βοηθήσουν. Προκειμένου να διευθετούν μια διαφορά , πρέπει οι μεσολαβητές να προσπαθούν να κάνουν το καλύτερο. Όταν όμως δεν μπορούν να καταφέρουν τίποτα , τότε πρέπει να εγκαταλείπουν το περιστατικό έτσι ώστε για παράδειγμα ο διδάσκων να παίρνει πειθαρχικά μέτρα. Μετά από ένα ορισμένο χρόνο οι μεσολαβητές ελέγχουν αν τα δύο μέρη της φιλονικίας τηρούν αυτά που έχουν συμφωνηθεί κατά το συμβιβασμό.
Περισσότερες λεπτομέρειες για την λειτουργία της Ομάδας Ομότιμων Μεσολαβητών του 2ου Γυμνασίου Ασπροπύργου μπορείτε να μάθετε επικοινωνώντας με την καθηγήτρια που συντονίζει την ομάδα κυρία Α. Γιαννάτου στο a.giannatou@gmail.com.
Δημοσιεύτηκε στην ιστοσελίδα http://www.eduportal.gr/ από την Αγγελική Γιαννάτου – Ειδικευμένη Εκπαιδευτικός-2ο Γυμνάσιο Ασπροπύργου